PUBLICATIES

De onderstaande publicaties geven inzicht in de huidige wetenschappelijke kennis m.b.t. HSP. Wetenschappelijk gezien staat HSP nog in de kinderschoenen. Er zijn overzicht publicaties (review) die gaan over de introductie van HSP, prevalentie en beschrijving van HSP kenmerken. HSP wordt gezien als een voorbeeld van gevoeligheid voor de omgeving, een evolutionair concept dat bij mensen is geïntroduceerd na observatie van individuele verschillen in gevoeligheid en reactiviteit op de omgeving bij ca 100 verschillende diersoorten. Omdat een minderheid van de individuen HSP vertoont is er verder de aanname dat HSP een voordeel brengt; HSP-ers zijn beter in staat om informatie uit de omgeving tot zich te nemen en daarop te reageren in vergelijking met individuen die minder gevoelig zijn. HSP wordt gezien als een eigenschap dat helpt bij overleving, omdat het een groot aanpassingsvermogen aan de omgeving brengt. Verder is er in de wetenschap met name aandacht besteed aan de validatie van de HSP vragenlijst, bij volwassenen en kinderen. De vragenlijst is door meerdere onderzoeksgroepen gevalideerd, maar onderzoekers zijn van mening dat sommige kenmerken van HSP nog niet optimaal vertegenwoordigd zijn in de vragenlijst, zoals openheid/gevoeligheid voor positieve aspecten uit de omgeving en diepe informatie verwerking. Ook zijn vragenlijsten in het algemeen enigszins subjectief. Daarom wordt gewerkt aan meer objectievere methoden om HSP te nemen. Ook wordt er aandacht besteed aan de prevalentie van HSP. Er wordt uitgegaan dat ca. 20% van de populatie HSP-er is, en dat de 20% een afzonderlijke groep van de andere individuen betreft, maar er zijn twijfels of dit klopt. Het is meer waarschijnlijk dat gevoeligheid voor de omgeving een continuüm is, en dat de extremen aan een kant van het continuüm de HPS-ers representeren. Het is ook mogelijk dat het aandeel HPS-ers in de populatie verandert met leeftijd, omdat kinderen doorgaans meer open zijn voor de omgeving dan volwassenen.  En er zijn verschillen in prevalentie in verschillende culturen, wanneer wordt uitgegaan van dezelfde vragenlijst. Zo zijn Italianen doorgaans meer temperament vol dan Nederlanders en Britten. Verder is er onderzoek gedaan naar de relatie tussen HSP en andere persoonlijkheidsfactoren. HSP correleert sterk met introversie, neuroticisme, en openheid, alsmede gedrag inhibitie en gedrag activatie. Desondanks laten de studies zien dat HSP een opzichzelfstaande onafhankelijk persoonlijkheidskenmerk is. Doordat HSP-ers kwetsbaar zijn voor overprikkeling, hebben ze naast de voordelen van het zijn van HSP-er ook een verhoogd risico op psychopathologien, zoals stress-gerelateerde stoornissen. Mogelijk is er ook een relatie tussen HSP en autisme, een ontwikkelingsstoornis die gepaard gaat met een verandering in prikkelverwerking. Hoe HPS zich verhoudt tot prikkelverweking bij autisme is nog onduidelijk. Daarnaast zijn er enkele MRI (magnetic resonance imaging) studies verricht welke inzicht geven in het functioneren van het hoogsensitieve brein. Deze kennis is wetenschappelijk gezien nog erg pril, omdat HSP nog niet is doorgebroken in de neurowetenschappen. De studies laten zien dat bij mensen met HSP hersengebieden die betrokken zijn bij sensorische, emotionele en cognitieve informatieverkering sterker reageren op prikkels uit de omgeving. Mogelijk hangt dit samen met hyperexcitatie van neuronen in deze gebieden, doordat inhibitie van excitatoire zenuwcellen (neuronen) verminderd is. Mogelijk functioneert de inhibitie als informatie ‘filter’, welke minder actief is in individuen met HSP en waardoor informatie sterker binnen komt. Tenslotte laat onderzoek zien dat HSP voor ca 50% genetisch bepaald is. De andere 50% wordt bepaald door omgevingsfactoren. Op dit moment wordt er onderzoek gedaan naar de genetische grondslag van HSP. Serotonerge en dopaminerge genen lijken een bijdrage te leveren aan HSP. Dit zijn ook de genen die zich ‘gedragen’ volgens het “differential susceptibility’ model voor gen x omgeving interacties. Dit model zegt dat deze genen de gevoeligheid voor de omgeving verhogen op een ‘for-better-and-for-worse’ wijze. Dit is precies van HSP ook kenmerkt.

Een groep onderzoekers uit Nederland, België, Groot Brittannië en Amerika is momenteel bezig met het schrijven van een onderzoek agenda voor HSP.

HSP Review

Aron, E., Aron, A., & Jagiellowicz, J. (2012). Sensory Processing Sensitivity: A Review in the Light of the Evolution of Biological Responsivity. Personality and Social Psychology Review, 16(3), 262-282. doi: 10.1177/1088868311434213

Aron, E. N. (1996). The highly sensitive person: How to thrive when the world overwhelms you (Rev ed.). New York: Broadway Books.

Aron, E. N. (2002). The highly sensitive child: helping our children thrive when the world overwhelms them. New York: Broadway Books.

Pluess, M. (2015). Individual differences in Environmental Sensitivity. Child Development Perspectives, 9(3), 138-143. doi: 10.1111/cdep.12120.

Publicaties over de HSP vragenlijst en relatie tussen HSP en andere persoonlijkheidsfactoren

Aron, E., & Aron, A. (1997). Sensory-processing sensitivity and its relation to introversion and emotionality. Journal of Personality and Social Psychology, 73(2), 345-368. doi: 10.1037/0022-3514.73.2.345

Aron, E., Aron, A., & Davies, K. M. (2005). Adult shyness: The interaction of temperamental sensitivity and an adverse childhood environment. Personality and Social Psychology Bulletin, 31(2), 181-197. doi: 10.1177/0146167204271419.

Konrad, S., & Herzberg, P. Y. (2017). Psychometric Properties and Validation of a German High Sensitive Person Scale (HSPS-G). European Journal of Psychological Assessment. 

Lionetti, F., Aron, A., Aron, E. N., Burns, L. G., Jagiellowicz, J., & Pluess, M. (in press). Dandelions, Tulips and Orchids: Evidence for the Existence of Low, Medium, and High Sensitive Individuals in the General Population. 

Lionetti, F., Aron, E. N., Aron, A., Klein, D. N., & Pluess, M. (2017). Evaluating Environmental Sensitivity in Preschoolers: The Highly Sensitive Child Rating System. Paper presented at the 6th International Meeting of the Scientific Research Network "A multiple levels of analysis approach to typical and atypical development", KU Leuven University. 

Pluess, M., Assary, E., Lionetti, F., Lester, K., Krapohl, E., Aron, E., & Aron, A. (2017). Environmental Sensitivity in Children: Development of the Highly Sensitive Child Scale and Identification of Sensitivity Groups. Developmental Psychology. 

Rizzo-Sierra, C. V., Leon-S, M. E., & Leon-Sarmiento, F. E. (2012). Higher sensory processing sensitivity, introversion and ectomorphism: New biomarkers for human creativity in developing rural areas. Journal of neurosciences in rural practice, 3(2), 159. 

Smolewska, K. A., McCabe, S. B., & Woody, E. Z. (2006). A psychometric evaluation of the Highly Sensitive Person Scale: The components of sensory-processing sensitivity and their relation to the BIS/BAS and "Big Five". Personality and Individual Differences, 40(6), 1269-1279. doi: 10.1016/j.paid.2005.09.022

Publicaties over HSP in relatie tot ervaringen in de kindertijd

Booth, C., Standage, H., & Fox, E. (2015). Sensory-processing sensitivity moderates the association between childhood experiences and adult life satisfaction. Personality and Individual Differences, 87, 24-29. 

Boterberg, S., & Warreyn, P. (2016). Making sense of it all: The impact of sensory processing sensitivity on daily functioning of children. Personality and Individual Differences, 92, 80-86. doi: 10.1016/j.paid.2015.12.022

Slagt, M., Dubas, J. S., van Aken, M. A., Ellis, B. J., & Dekovic, M. (2017). Sensory Processing Sensitivity as a Marker of Differential Susceptibility to Parenting. Developmental Psychology, Online first publication. doi: http://dx.doi.org/10.1037/dev00004

Sobocko, K., & Zelenski, J. M. (2015). Trait sensory-processing sensitivity and subjective well-being: Distinctive associations for different aspects of sensitivity. Personality and Individual Differences, 83, 44-49. 

Publicaties over het functioneren van de hersenen in relatie tot HSP

Acevedo, B., Jagiellowicz, J., Aron, E., Aron, A., & Marhenke, R. (2017). Sensory processing sensitivity and childhood quality’s effects on neural responses to emotional stimuli. Neuropsychiatry, 14(5). 

Acevedo, B. P., Aron, E. N., Aron, A., Sangster, M. D., Collins, N., & Brown, L. (2014). The highly sensitive brain: an fMRI study of sensory processing sensitivity and response to others' emotions. Brain and Behavior, 4(4), 580 - 594. 

Aron, A., Ketay, S., Hdden, T., Aron, N. E., Markus, H. R., & Gabrieli, J. (2010). Temperament trait of sensory processing sensitivity moderates cultural differences in neural response. Social Cognitive and Affective Neuroscience, 5(2-3), 219 - 226. 

Chen, C., Xiu, D., Chen, C., Moyzis, R., Xi,a M., He, Y., Xue, G., Li, J., H,e Q., Lei, X., Wang, Y., Liu, B., Chen, W., Zhu, B., Dong, Q.. Regional Homogeneity of Resting-State Brain Activity Suppresses the Effect of Dopamine-Related Genes on Sensory Processing Sensitivity. PLoS One. 2015;10(8):e0133143

Jagiellowicz, J., Xu, X., Aron, A., Aron, E., Cao, G., Feng, T., & Weng, X. (2012). The trait of sensory processing sensitivity and neural responses to changes in visual scenes. Soc Cogn Affect Neurosci, 6(1), 38-47. doi: 10.1093/scan/nsq001.

Miceli, S., Nadif Kasri, N., Joosten, J., Huang, C., Kepser, L., Proville, R., Selten, M.M., van Eijs, F., Azarfar, A., Homberg, J.R., Celikel, T., Schubert, D.. Reduced Inhibition within Layer IV of Sert Knockout Rat Barrel Cortex is Associated with Faster Sensory Integration. Cereb Cortex. 2017;27(2):933-949.

Publicaties over de (mogelijke) genetische grondslag van HSP

Assary, E., Zavos, H. M., Krapohl, E., & Pluess, M. (submitted). Heritability of Environmental Sensitivity and Genetic Overlap with the Big-Five Personality Traits. 

Chen, C., Chen, C., Moyzis, R., Stern, H., Qinghua, H., Li, H., Dong, Q. (2011). Contributions of Dopamine-Related Genes and Environmental Factors to Highly Sensitive Personality: A Multi-Step Neuronal System-Level Approach. PloS one, 6(7). 

Homberg, J. R., Schubert, D., Asan, E., & Aron, E. N. (2016). Sensory processing sensitivity and serotonin gene variance: Insights into mechanisms shaping environmental sensitivity. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 71, 472-483.

Licht, C. L., Mortensen, E. L., & Knudsen, G. M. (2011). Association between Sensory Processing Sensitivity and the 5-HTTLPR Short/Short Genotype. Biological Psychiatry, 69, 152S-153S (Supplement for Society of Biological Psychiatry Convention and Annual Meeting, abstract, 510). 

Publicaties over HSP in relatie tot psychologische en psychiatrische symptomen

Ausderau, K., Sideris, J., Furlong, M., Little, L. M., Bulluck, J., & Baranek, G. T. (2014). National survey of sensory features in children with ASD: factor structure of the sensory experience questionnaire (3.0). J Autism Dev Disord, 44(4), 915-925. doi: 10.1007/s10803-013-1945-1

Bakker, K., & Moulding, R. (2012). Sensory processing sensitivity, dispositional mindfulness and negative psychological symptoms. Personality and Individual Differences, 53(3), 341-346. 

Benham, G. (2006). The highly sensitive person: Stress and physical symptom reports. Personality and Individual Differences, 40, 1433-1440. 

Brindle, K., Moulding, R., Bakker, K., & Nedeljkovic, M. (2015). Is the relationship between sensory-processing sensitivity and negative affect mediated by emotional regulation. Australian Journal of Psychology, 67, 214-221. 

Jagiellowicz, J., Aron, A., & Aron, E. N. (2016). Relation between the temperament trait of sensory processing sensitivity and emotional reactivity. Social Behavior and Personality, 44(2), 185 - 200. 

Liss, M., Mailloux, J., & Erchull, M. J. (2008). The relationships between sensory processing sensitivity, alexithymia, autism, depression, and anxiety. Personality and Individual Differences, 45(3), 255-259. 

Liss, M., Timmel, L., Baxley, K., & Killingsworth, P. (2005). Senory processing sensitivity and its relation to parental bonding, anxiety, and depression. Personality and Individual Differences, 39, 1429-1439. 

Pluess, M., & Boniwell, I. (2015a). Sensory-Processing Sensitivity predicts treatment response to a school-based depression prevention program: Evidence of Vantage Sensitivity. Personality and Individual Differences, 82(0), 40-45.

HSP in honden

Braem, M., Asher, L., Furrer, S., Lechner, I., Würbel, H., & Melotti, L. (2017). Development of the “Highly Sensitive Dog” questionnaire to evaluate the personality dimension “Sensory Processing Sensitivity” in dogs. PloS one, 12(5), e0177616.